آبیاری یعنی آب دادن به خاک و به اهداف زیر انجام می گیرد:
• رفع نیاز آبی گیاه
• اصلاح خاک
• مبارزه با آفات گیاهی
• تعدیل دمای محیط
• جلوگیری از فرسایش بادی
• کنترل علف هرز
• تسطیح اراضی
• اصلاح شرایط فیزیکی خاک
...
در آبیاری هر منطقه برای تحقق اهداف مورد نظر باید به نکاتی توجه کرد که آنها را در قالب چند سوال مطرح کرد:
مقدار آب داده شده بستگی به میزان آب نگه داشته شده در خاک دارد که با توجه به خاصیت موئینگی و سطح ویژه ( خاصیت استاتیکی) , ساختمان خاک( تخلخل خاک) , مواد هموسی , مقدار رس خاک و نوع خاک , ضخامت لایه ی خاک و بافت خاک دارد.
کشش سطحی مایع به این معنی است که مایع می خواهد سطح خود را به حداقل برساند به همین دلیل قطره ی آب کروی است زیرا در بین اشکال هندسی کره تنها شکلی است که نسبت به حجم آن کمترین سطح را دارد.
نیروی وزن آب را به سمت پایین می کشد و نیروی با فاکتورهای کشش سطحی , عدد بی و قطر ذرات خاک آب را به سمت بالا میکشد و زمانی که این دو نیرو ثابت شوند آب در سظح ثابتی قرار میگیرد.
H=0.3/D
لذا هر چه ذرات ریزتر باشند آب بیشتر بالا می رود.
سطح ویزه : به مجموع سطوح ذرات تشکیل دهنده ی واحد جرم( یک گرم) یا واحد حجم (یک سانتی متر مکعب)از هر جسم گفته می شود هر چه ذرات ریزتر باشند سطح ویژه ی آنها بیشتر است.
سطح ویژه ی کره =6/D
در زمان آبیاری در حد ظرفیت مزرعه تخلخل ریز از آب بر می شود . برای محاسبه ی این مقدار آب در زمینی با تعداد لایه های مشخص به اطلاعات زیر احتیاج است:
وظایف خاک عبارتند از :
1.تامین غذای گیاه
- آماده سازی
2.نگهداری گیاه
3.نگهداری آب
- ذخیره و نگهداری آب
- انتقال آب
4. تهویه ی آب
خاک مخزنی است که می تواند آب را در خود نگه دارد و در فاطله ی دو آبیاری در اختیار گیاه بگذارد. در هر نوبت آبیاری , رطوبت مقداری بالاتر از ضریب پژمردگی دائم ست و با آبیاری میزان رطوبت به حد میزان رطوبت مزرعه می رسد.(ضریب پژمردگی دائم به بالاترین درصد وزنی رطوبت خاکی گفته می شود که اگر رطوبت خاک از آن درصد کمتر باشد گیاهان زراعی مشخصی دچار پژمردگی می شوند.)
1. گنجایش خاک
2. میزان ورود و خروج آب
آب به دو شکل از زمین خارج می شود :
1. تبخیر
2. تعرق
تبخیر خارج شدن آب به صورت بخار از سطح خیس است و تعرق مقدار آبی است که به صورت بخار از روزنه های گیاه خارج می شود. میزان تبخیر و تعرق به عواملی بستگی دارد:
1. عوامل آب و هوایی
- نور
- دما
- باد
- فشار هوا
- رطوبت
2. عوامل گیاهی
- نوع گیاه
- مرحله ی رشد گیاه
- نوع استفاده از گیاه
3. عوامل خاکی
- بافت خاک
- ساختمان خاک
- رنگ خاک
- شوری خاک
4. عوامل آبیاری
5. عوامل مدیریتی یا زراعی
- مصرف کود
- حاصلخیزی خاک
- تراکم
- نحوه ی مبارزه با علف های هرز
- مبارزه با آفات و بیماری ها
- شخم
- هرس و تنک کردن
- تاریخ کاشت
و...
6. عوامل موقعیتی
- شیب مزرعه
- ارتفاع از سطح دریا
روش های تعیین و تخمین آب مصرفی گیاه
1. استفاده از لایسیمتر
لایسیمتر یک حجم هندسی است که معمئلا به شکل استوانه ویا مکعب مستطیل است و جنس آن از فلزات مختلف , پلاستیک,چوب, بتن یا هر ماده ی غیر قابل نفوذ دیگری است.
2.استفاده از میزان آب مزرعه
مقدار آبی که وارد مزرعه می شود از دو طریق است:
- آب آبیاری
- آب بارندگی
این آب به چند طریق از خاک خارج می شود:
- آب روی سطحی
- آب جذبی
- تبخیر تعرق
- آب ذخیره شده
3. استفاده از تغییرات رطوبت در فاصله یبین دو آبیاری در طول فصل رشد
4. استفاده از کرت های آزمایشی
5. استفاده از میزان تبخیر از سطوح آزاد آب و یا سطوح خیس
6. استفاده از فرمول های شیمیایی
مراحل رشد گیاه
برای محاسبه ی آب مصرفی گیاهان زراعی طول دوره ی رویش را به چهار دوره تقسیم می کنند:
1. مرحله ی ابتدایی
این دوره از کاشت بذر شروع می شود و تا زمانی ادامه می یابد که گیاه کاشته شده سبز شود و 10%سطح زمین را بپوشاند.
2. مرحله ی رشد سیع
این مرحله از پایان مرحله ی ابتدایی شروع و تا زمانی ادامه دارد که گیاه کاشته شده 75-80 % سطح خاک را بپوشاند.
3. مرحله ی میان فصلی
این مرحله از بایان مرحله ی دوم شروع و پایان آن برای هر محصول فرق می کند .
4. مرحله ی پایان فصلی
....
منابع :
مرکز مقالات کشاورزی -کشاورز تنها
مجله آنلاین کشاورزی
